نکات مهم انواع مرخصی و نحوه محاسبه مرخصی در ماده های قانون کار
منظور از مرخصی، روزهایی است که کارگر در آنها به وظایف محول شده مشغول نیست. بر اساس نوع مرخصی، کارگر میتواند برای آن روزها دستمزد دریافت کند یا اینکه دستمزدی دریافت نکند. مرخصی در قانون کار به چهار دسته استحقاقی، استعلاجی، بدون حقوق و زایمان تقسیم میشود. در ادامه به توضیح هر یک از انواع مرخصی و سقف مجاز هر یک از آنها خواهیم پرداخت.
مرخصی استحقاقی
در ابتدا باید به این سؤال پاسخ داد که منظور از مرخصی استحقاقی چیست؟ منظور از این نوع مرخصی، روزهایی در طول سال است که یک کارگر یا کارمند میتواند با دریافت حقوق، در محیط کار حاضر نشده و در آن روزها، وظایف کاری خود را انجام ندهد.
سقف مجاز مرخصی استحقاقی
سؤال متداول دیگر این است که در طول سال، چند بار میتوان از مرخصی استحقاقی استفاده کرد؟ مطابق با ماده 64 که یکی دیگر از مهمترین ماده های قانون کار برای کارگران محسوب میشود، «مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعا یک ماه است. سایر روزهای تعطیل جزء ایام مرخصی محسوب نخواهند شد. برای کار کمتر از یک سال، مرخصی مزبور به نسبت مدت کار انجامیافته محاسبه میشود.»
با توجه به این مادهقانونی، میزان مرخصی استحقاقی کارگران، مجموعا 26 روز کاری است. منظور از جمله آخر عبارت بالا این است که بهعنوانمثال، اگر فردی بهجای یک سال، 6 ماه در یک شرکت کار کند، مجاز به استفاده از 15 روز مرخصی استحقاقی خواهد بود. البته معمولا عرف محیط کار این است که در هرماه، 2.5 روز کاری مرخصی در نظر میگیرند.
طبق قانون کار، شاغلین مشاغل سخت و زیانآور مرخصی استحقاقی بیشتری دارند. طبق ماده 65 قانون کار که یکی دیگر از مهمترین ماده های قانون کار است: «مرخصی سالیانه کارگرانی که به کارهای سخت و زیانآور اشتغال دارند، 5 هفته است. استفاده از این مرخصی، حتیالامکان در دو نوبت و در پایان هر شش ماه کار صورت میگیرد».
با توجه به این مادهقانونی، سقف مجاز مرخصی استحقاقی برای افراد شاغل در مشاغل سخت و زیانآور، یک هفته بیشتر از دیگر کارگران خواهد بود. علاوه بر این، ماده 65 به این موضوع تأکید میکند که کارفرما تاحدامکان این مرخصی استحقاقی را در دو نوبت و در پایان هر شش ماه به این نوع کارگران بدهد تا فشار کار کمتری به آنها وارد شود.
این نکته مهم را به خاطر داشته باشید که طبق ماده 66 قانون کار، یک کارگر نمیتواند بیش از 9 روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره کند.
انواع دیگر مرخصی استحقاقی
علاوه بر تعداد روزهای مجاز مرخصی استحقاقی در سال، به انواع دیگری از مرخصی استحقاقی در قانون کار اشارهشده است که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
یکی از انواع این مرخصی که البته برحسب مورد میتواند زیرمجموعه مرخصی استحقاقی یا مرخصی بدون حقوق باشد، مرخصی حج تمتع است که البته هر کارگر در طول مدت کار خود، تنها یکبار میتواند از آن استفاده کند. ماده 67 قانون کار این موضوع را بیان میکند که «هر کارگر حق دارد بهمنظور ادای فریضه حج واجب در تمام مدت کار خویش فقط برای یک نوبت، یک ماه از مرخصی استحقاقی یا مرخصی بدون حقوق استفاده نماید».
مرخصی استحقاقی و با دریافت دستمزد دیگری که در قانون کار به آن اشارهشده است، مربوط به ازدواج دائم و فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان است که قانون کار برای این موارد، 3 روز مرخصی در نظر گرفته است. ماده 73 که یکی دیگر از مهمترین ماده های قانون کار درزمینه مرخصی است، به این موضوع اشاره میکند که: «کلیه کارگران در موارد ذیل حق برخورداری از سه روز مرخصی با استفاده از مزد را دارند: ازدواج دائم و فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان».
این نکته مهم را باید به یاد داشته باشید که طبق ماده 70 قانون کار: «مرخصی کمتر از یک روز کار جزء مرخصی استحقاقی منظور میشود».
مرخصی استعلاجی
به مرخصی که بهوسیله پزشک برای شاغلین تجویزشده و کارگر برای درمان بیماری از آن استفاده میکند، مرخصی استعلاجی گفته میشود. درباره این نوع مرخصی باید به این نکته مهم اشاره کرد که مطابق با ماده 74 قانون کار: «ایام این مرخصی با تأیید سازمان تامین اجتماعی جزء سوابق بیمه و بازنشستگی فرد محسوب میشوند». علاوه بر این طبق قانون کار، دستمزد این ایام تحت عنوان غرامت دستمزد بهوسیله این سازمان پرداخت خواهد شد.
مرخصی بدون حقوق
منظور از مرخصی بدون حقوق، نوعی از مرخصی است که کارگر در صورت نیاز و به دلایلی مانند مشکلات خانوادگی، تحصیل، سفرهای طولانیمدت و گذراندن دورههای آموزشی، از کارفرما درخواست میکند و در مقابل آن روزها به او، حقوقی پرداخت نخواهد شد. همچنین، مرخصی ادای حج واجب برحسب مورد، میتواند در این زیرمجموعه قرار گیرد.
با توجه به ماده 72 قانون کار که یکی از مهمترین ماده های قانون کار درزمینه مرخصی محسوب میشود: «نحوه استفاده از مرخصی بدون حقوق کارگران، مدت آن و شرایط برگشت آنها به کار پس از استفاده از مرخصی، با توافق کتبی کارگر یا نماینده قانونی او و کارفرما تعیین خواهد شد».
مرخصی زایمان
در قانون کار جدید، بهمنظور حمایت از مادران شاغل، برای آنها 9 ماه مرخصی زایمان در نظر گرفتهشده است. دستمزد این 9 ماه بهوسیله سازمان تامین اجتماعی پرداخت خواهد شد. طبق قانون کار، این دوره با تأیید سازمان تامین اجتماعی، میتواند جزء سوابق کاری مادران شاغل محسوب شود.
نکات مهم خدمات رفاهی کارگران در ماده های قانون کار
طبق ماده 147 قانون کار، دولت مکلف است خدمات بهداشتی و درمانی را برای کارگران و کشاورزان مشمول این قانون و خانواده آنها فراهم سازد. علاوه بر این، در ماده 148 قانون کار بیانشده است که کارفرمایان کارگاههای مشمول این قانون مکلفاند بر اساس قانون تامین اجتماعی نسبت به بیمه نمودن کارگران واحد خود اقدام نمایند.
پس این نکته مهم را در هنگام بستن قرارداد کار در نظر داشته باشید که کارفرما موظف است، شما را تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار دهد.
آیا کارفرما میتواند حقوق کارگر را کاهش دهد؟
ماده 45 قانون کار به کاهش حقوق کارگر بهوسیله کارفرما اشاره دارد. بر اساس این ماده از قانون کار، کارفرما در 6 صورت میتواند از مزد کارگر برداشت نماید. این 6 مورد عبارتاند از:
- کاهش مزد بر اساس مواد قانون
- کاهش مزد بر اساس مساعده پرداختی کارفرما به کارگر
- برداشت از حقوق کارگر بهعنوان اقساط وام
- اضافه پرداختی به کارگر بهصورت اشتباهی
- مالالاجاره خانهسازمانی
- مبالغی که کارگران برای تهیه اجناس موردنیاز خود از شرکت تعاونی کارگاه خرید کردهاند.
بخش دیگری از کسر از حقوق کارگر، در ارتباط با کسورات قانونی است. از مهمترین این موارد میتوان به حق بیمه و مالیات اشاره کرد.
جمعبندی
در این مقاله به بیان خلاصه قوانین اداره کار برای کارگران پرداختیم. همچنین، به مهمترین ماده های قانون کار که هر کارگری باید بداند، نگاهی انداختیم. ازجمله این موارد میتوان به تعریف کارگر و کارفرما، نکات مهم قرارداد کاری، شرایط خاتمه کار و پرداخت مزایای پایان کار اشاره کرد. همچنین، نکات مهم حقوق و دستمزد و تعیین حداقل دستمزد کارگران در سال جدید، نکات مهم میزان ساعات کاری، شیفت و نوبت کاری کارگران، نکات مهم انواع مرخصی و نکات مهم خدمات رفاهی کارگران، موردتوجه قرار گرفتند.
قانون کار شامل مادههای قانونی مهمی برای کارگران است که عدم آگاهی از آن در هنگام بستن قرارداد کار میتواند مشکلات جدی را ایجاد کند. این امر باعث میشود که کارگران از حقوق بدیهی و قانونی خود محروم شوند. پس حتما در اولین فرصت، کتاب قانون کار 1404 را بهطور کامل مطالعه کنید. در این صورت، از مادههای مختلف آن آگاهی پیداکرده و میتوانید با چشمانی باز به استقبال عقد قرارداد کاری بروید.
حداقل دستمزد کارگران در سال 1403 چقدر بوده است؟
شاید بتوان حداقل دستمزد کارگران را مبنایی برای تعیین میانگین درآمد در ایران در سال 1403 دانست. به شکلی که معمولا سایر مشاغل، متوسط درآمد ماهانه بیشتری در مقایسه با مشاغل کارگری خواهند داشت. درنتیجه حداقل دستمزد کارگران میتواند روی وضعیت درآمدی و خط ثروت در ایران تأثیرگذار باشد.
این میزان حداقل دستمزد معمولا در پایان سال، از طرف شورای عالی کار اعلام میشود. این شورا افزایشی بهاندازه ۳۵.۳ درصد را برای حداقل دستمزد کارگران در سال 1403، نسبت به سال قبل از آن تعیین نمود.
درنتیجه حداقل دستمزد کارگران در سال 1403، مبلغی معادل با 7 میلیون و 166 هزار و 184 تومان اعلام گردید. با توجه به افزایش 35 درصدی حقوق، کارگران بدون فرزند و با یک سال سابقه کار، حقوقی برابر با 9 میلیون و 676 هزار تومانی دریافت میکنند. کارگرانی با یک سال سابقه کار و یک فرزند هم 10 میلیون و 892 هزار تومان درآمد ماهانه دارند.